Ontroerend Ethiopië

“Ethiopië, een land voor eeuwig aan het infuus”

Laten we beginnen met te zeggen dat we over Ethiopië met gemak een boek vol kunnen schrijven. Het is waarschijnlijk één van de fascinerendste landen van de wereld met ontzettend veel verschillende soorten mensen door de verschillende stammen en invloeden van immigranten uit o.a. Zuid Soedan, Eritrea, Somalië en andere Afrikaanse landen. Het is een land dat heel veel van je vraagt qua aanpassingsvermogen, tolerantie en relativeringsvermogen. De armoede in verhouding tot onze maatstaven is hier enorm. Maar, laten we beginnen bij het begin, oftewel waar we eerder geëindigd waren, nl in Jordanië.

Na nog 3 nachten doorgebracht te hebben in wat ranzige hotels in de hoofdstad Amman,waren we verheugd om in Addis Ababa voet aan grond te zetten. Het makkelijke van vliegen is dat je in 10 minuten een visum hebt en waarschijnlijk goedkoper uit bent dan dat je dit aan de grens regelt. Dus, ieder nadeel heb z’n voordeel zullen we maar zeggen. Via vrienden hadden we een tip gekregen om in Addis bij Wim Woudenberg, van “Wims Holland House”, te gaan logeren.

Wim woont al 24 jaar in Ethiopië en runt een leuk restaurant, café met mogelijkheid om met je overlander te overnachten. Ook heeft hij een 2 persoonskamer, dus die hadden we gereserveerd zodat we in Addis ons verder konden oriënteren op het vervolg van onze reis. Midden in de nacht kwamen we aan en reden we met een 45 jaar oude ongerestaureerde Peugeot 404, Addis Ababa in. De stad was nog in ruste, gelukkig maar, want door het tijdstip was voor ons de shock van de overgang naar het Afrikaanse continent iets minder groot. Het ging zo van, puf tuf tuf puf puf de berg op, pfff gelukkig we hebben het gehaald, en in zijn vrij naar beneden en net voordat de auto vaart mindert, de koppeling weer in zodat je uiteindelijk komt waar je wezen moet. We vonden het kostelijk om mee te maken. Wim verwelkomde ons midden in de nacht met een kopje thee, en na een paar uur slapen trokken we de stad in. Na Jordanië als fundamentalistisch islamitisch land heeft nu de orthodoxe kerk het overgenomen. Ethiopië telt naar schatting 100 miljoen mensen waarvan ongeveer 65% (orthodox) christelijk is, en 35% islamitisch en andere geloofsovertuigingen. Officieel zijn we nu ook in Oost Afrika beland. Alles is anders, de straten, de geuren, de geluiden, de kleuren en vooral de bevolking. Er is een behoorlijke interactie met de bevolking, dat wil zeggen, je loopt hier niet meer in alle rust over straat. Men klampt je aan, roept je na en van afstand bewaren hebben ze hier niet gehoord. Ze zijn allerminst subtiel in het vragen naar giften en zien ons duidelijk als een wandelende portemonnee in plaats van medemens. Alles wat Allah verboden heeft is hier in dit christelijke land volop aanwezig, gezellige muziek op straat, cafés waar ze alcohol schenken, een verademing na de drooggelegde Jordanië. In Addis Ababa ziet het letterlijk en figuurlijk zwart van de mensen en wij ook aan het einde van de dag door de uitlaatgassen die je de adem benemen. Het land is langzaamaan weer naar een communistisch systeem aan het toegroeien en dat is het sterkst merkbaar in Addis. Daar zijn de “slums” veelal verdwenen om plaats te maken voor hoogbouw die onbetaalbaar is voor de bevolking. Hierdoor zie je weer meer armoede en zwervers op straat. Het land was de laatste 10 jaar aan het veranderen in iets wat ging lijken op democratie, maar door de nieuwe regering worden de teugels weer aangetrokken en hiermee ook initiatieven van de bevolking teniet gedaan. Men wil beheersen, controleren en dit maakt het ondernemerschap en de kleine initiatiefnemers lastig. Er heerst onder de bevolking een bepaalde angst voor repressies die verder gaat dan hun eigen persoon. Als je je hoofd te ver boven het maaiveld uitsteekt gaat niet alleen die van jezelf eraf maar ook van je familie. In de stad zelf zie je mensen langs de straat liggen, op de middenberm, moeders met kinderen wachtend op een gift van een blanke, veel zwerfhonden en overal lopen mensen en dieren door elkaar heen. Er heerst naast armoede gelukkig ook ontwikkeling, en dan met name onder de jeugd. Vooral in de stad is dit voelbaar. Je vindt hier, met goed zoeken, een plek waar je kunt koffie drinken zonder dat je de kleren van het lijf af gevraagd en gestaard worden.

Op zoek naar het huren van een auto kwamen we bedrogen uit. Het huren van een auto zonder chauffeur is hier niet denkbaar. Alle prijzen zijn inclusief chauffeur en exclusief brandstof. En voor een land waar we voor een overnachting  gemiddeld10 euro betalen, en voor 8 euro per dag gegeten en gedronken hebben met z’n tweeën, vinden we 90 euro per dag voor een auto toch wel bizar veel geld. Lang hoeven we echter niet te treuren want Wim zelf komt met het voorstel dat wij zijn auto mogen huren. Hij had al wel gezien dat wij eigenheimers zijn ;), en niet de types om met een chauffeur erbij Ethiopië te gaan bezichtigen. Uiteraard waren we ontzettend verheugd en dankbaar. Na een poetsbeurt, een technische check en goede adviezen vertrokken we op de 2de dag, met een Nissan Patrol 4X4 richting het noorden.

Vrijwel direct na het verlaten van de stad reden we het groene landschap in. Prachtige bergen, overweldigend groen en de typische Afrikaanse hutten met rieten daken beheersen hier het vergezicht.

De weg gaat direct stijl omhoog. We zitten al snel op zo’n 2000 meter en de temperatuur wordt killer. We rijden door de Blauwe Nijl Vallei. We zitten in het juiste seizoen omdat de regentijd fantastisch werk heeft geleverd. Hier zie je prachtige valleien, heel veel bloeiende velden, volle meren en fantastische uitzichten. Het is het totale tegenovergestelde beeld van wat de meeste mensen denken over Afrika. We genieten van de vrijheid, de onafhankelijkheid en beseffen ons veel te laat dat de 300 kilometer die we die dag af moeten leggen iets meer tijd in beslag gaat nemen dan we gerekend hadden. De navigatie gaf wel 6 uur aan, maar wij dachten dat dit een foutje was. De 6 uren werden voor ons uiteindelijk 7 uren en tevens een goede les voor de volgende dag.

Tijdens de tocht werd de weg steeds slechter, zo slecht zelfs dat we op een gegeven moment nog maar met een vaartje van 15 kilometer per uur de afdaling konden maken. Het asfalt leek opgestroopt, van het type “golfslagbad”. Waarschijnlijk ontstaan door het zware vrachtverkeer in combinatie met hitte van het wegdek. Een typisch voorbeeld van Chinese investering in wegenaanleg, met zware vrachtwagens het land leeghalen en vervolgens een bijna onbruikbare weg achterlaten. Het waren grote golven met diepe kuilen en gaten. En hoe later het werd, hoe moeilijker. Op een gegeven moment moesten we nog 50 kilometer en het werd al donker. De auto heeft niet zo’n beste verlichting en uiteraard zijn de straten niet verlicht. 50 kilometer duurde ruim 2 uur en we namen dan ook het eerste en beste hotel in Debre Markos dat we tegenkwamen. Tjonge tjonge, dit was een hele goede les voor de rest van onze trip. Uitgeput vielen we allebei in slaap.

Het mooie aan dit land is de overweldigende natuurschoon, het volk en de cultuur. In deze tijd van het jaar ziet het vee er goed uit, de velden staan in bloei en de mensen werken op het land om het gewas te oogsten. Het land zelf bezit een vruchtbare landbouwgrond, en heeft een hoeveelheid regen, wel geconcentreerd in het regenseizoen, waar Europese boeren alleen maar van kunnen dromen. Toch blijft de landbouw improductief omdat iedere vorm van irrigatie ontbreekt, maar ook omdat de voedselhulp, die 1 maal per week wordt verdeeld, onderling wordt verkocht en hierdoor de voedselprijzen laag blijven. De reden hiervoor is wellicht de stroom westerse ontwikkelingshulp van organisaties als US AID en het World Food  Programme.

Een onophoudelijke stroom zakken rijst blijft al decennia lang de markt overspoelen. De ontwikkeling  en civilisatie is op het platte land beduidend minder dan in de stad, en dit heeft naast armoede, ook te maken met de ontbrekende stimulans van de ouders om hun kinderen aan te moedigen om onderwijs te volgen.

Je ziet overheersend vrolijke mensen die op een warme en respectvolle manier met elkaar omgaan. Ze lachen veel en zijn voortdurend onderweg, kilometers lange wegen leggen ze af. Alles gaat te voet. Deze mensen zijn ervoor gebouwd, hun voeten zijn vergroeid en lijken schoenzolen te hebben. Hun lijven zijn rank, tanig en hun benen zijn lang en dun. De speer is hier geëvolueerd tot een stok die ze nagenoeg allemaal bij zich dragen. Hiermee drijven ze het vee of ze leunen erop tijdens het rusten. Je ziet kippen levend aan de stok hangen, geiten levend vast gebonden op de imperial en ezels zwaar bepakt met doorgezakte ruggen voort sjokkend. Je ziet aasgieren en havikken kadavers vreten naast spelende kinderen. Ezels, koeien, paarden en ossen leven met de gezinnen samen onder hetzelfde dak. Men leeft in enorme armoede en toch kun je het op geen enkele wijze van hun gezichten aflezen. Men is vrolijk, groet je onderweg, zwaait, en uiteraard wordt er geroepen om “money money money”. Ze roepen maar wat, kopiëren het gedrag van elkaar en weten amper wat ze roepen. We geven geen geld, maar de pennen van Pantein vinden hier gretig aftrek.  Het voelt niet goed om overal foto’s te maken van hoe de mensen leven, het voelt gênant en dus doen we het ook niet. Daarbij kun je onze beleving en de emotie die het oproept niet in een foto vangen.

Er zijn gebieden in Ethiopië waar 80% van de bevolking nog analfabeet is, en waar de kinderen op 10 jarige leeftijd worden uitgehuwelijkt. Gelukkig is dit nog maar op kleine schaal, maar we zijn behoorlijk onder de indruk, ook van het dierenleed dat we hier zien, hoewel het niet zo voelt dat het met opzet gebeurd. Het is hun dagelijkse bestaan, men staat hier heel dicht bij de natuur, is altijd onderweg, kilometers lange wandeltochten maken met het vee en iedere dag weer zorgen om te overleven. Het vee is erg belangrijk voor hen, auto’s zijn er niet onder de bevolking en het is de enige manier om producten en materialen op de plek van bestemming te krijgen.

In sommige dorpjes waar je doorheen rijdt zie je kinderen op weg naar school, maar ook onder hen zie je zwangere jonge meisjes lopen met schoolboeken onder de arm. Het straatbeeld wordt voornamelijk bepaald door een zeer jonge populatie mensen. Ook het werk dat wordt verricht gebeurd voornamelijk door (jonge) vrouwen en kinderen. We vragen ons af waar de mannen zijn. Je ziet ze nl niet, of in ieder geval in verhouding veel minder. Later wordt ons duidelijk dat veel mannen en jongens zijn gesneuveld tijdens de meest recente oorlog met Eritrea. Je herkent de verschillende volken, stammen, aan de lappen en de kleur van de lappen die ze dragen. Ook menen we wat verschillen te zien in vormen van gezichten en fysieke bouw. We kijken onze ogen uit, en zij ook, want wij zijn voor hen een ware attractie. Er zijn namelijk wel toeristen hier, maar die reizen voornamelijk in groepen of onder leiding van een gids. Wij stoppen nog eens op plekken die iets minder voor de hand liggend zijn. Tijdens het rijden moeten we voortdurend afremmen voor al het overstekend of lopend vee. Het lijkt of dit land nog meer vee dan mensen huisvest. Al dat vee eet de gewassen op zou ik zeggen en zorgt ook voor een gigantische uitstoot en overlast dat zij weerga niet kent. Het vee lijkt de hoofdgebruiker van het wegennetwerk en het komt op ons nogal ongeciviliseerd over.

Vanuit de blauwe Nijl vallei reden we naar Debre Markos en de volgende dag naar Bahir Dar, een leuk stadje aan het zuiden van het Tana meer. Hier verbleven we 2 nachten om even bij te tanken en alle opgedane indrukken te verwerken. Het reizen in Ethiopië is zwaar, het eten voedt ons niet altijd voldoende en tussendoor kun je moeilijk even stoppen om te lunchen. De route leent zich er niet toe en je treft alleen in de grote steden restaurants. Daarbij, als je stopt heb je het gevoel geen moment met rust gelaten te worden. We missen onze “dromer” enorm. Hoewel we ook realiseren dat we dan waarschijnlijk nog moeilijker hadden kunnen stoppen. In Bahir Dar, aan het Tana meer, kwamen we dus even bij en maakte we nieuwe, bijgestelde, plannen voor het vervolg van de reis.

Het is hier tropisch en je ziet en hoort vooral veel tropische dieren en vogelgeluiden. Het meer is 75 bij 60 kilometer in omtrek en je vraagt je af waar het watertekort in dit land vandaag komt??!! Het tropische regenwoud is door de jaren heen verandert omdat men het woud veelal gekapt heeft en er eucalyptusbomen voor terug geplant heeft. Eucalyptus groeit snel en het hout is erg hard en dus o.a. geschikt om hutten van te bouwen.

Verderop, in het noorden aan het Tana meer, in Gorgora, hebben Tim en Kim, 2 Nederlanders, http://www.timkimvillage.com, hun campsite en hier zijn we gaan kijken. De weg van Dahir Bar naar Gorgora is adembenemend mooi. Je ziet valleien die lijken op aan elkaar genaaide lapjesdekens. Prachtige vergezichten en enorme rotsformaties in het landschap. Ossen bewerken het land met de eg en de ploeg zoals wij die thuis aan de muur hebben hangen.

Kinderen van pakweg 3 of 4 jaar oud hoeden de kuddes met schapen en laten het vee grazen op de heuvels. Prachtige graanhutjes overal langs de weg en het dorsen van het graan gebeurd op een manier die wij niet eens verzonnen zouden krijgen. Overal onderweg zie je gelukkig ogende mensen wandelen, mensen die elkaar liefhebben, omarmen, hand in hand lopen en zwaaien. Het toerisme is hier duidelijk nog niet op gang gekomen en anders dan zuidelijk worden we hier begroet en minder nageroepen. We zien kinderen in de rivier zichzelf wassen, even verderop in diezelfde rivier worden de auto’s gewassen en staat een vrouw de was te doen. We zien nauwelijks troep langs de wegen liggen, alles kan hier (her)gebruikt worden. Plastic wordt verzameld en vuilnis hebben ze niet zo veel. Het geld stinkt hier letterlijk en het is verschrikkelijk vies. De Ethiopiërs zijn een trots volkje, ze hebben een bepaalde tred bij het lopen die iets charmants heeft. Het is ook zeker geen lui volkje te noemen. Dit is het echte Afrika, deze mensen kunnen zich nauwelijks voorstellen hoe wij in de westerse wereld leven en wij kunnen ons niet voorstellen hoe zij leven.

Eenmaal bij Tim en Kim aangekomen waren we enorm verrast door hetgeen zij opgebouwd hebben in de 6 jaar dat zij met hun project in Ethiopië bezig zijn. Hele mooie loges, een campsite en een heel goed restaurant. Hun visie is vooral om alles samen met de locale bevolking en met de locale producten en materialen te doen. We bewonderen hun werk en hun enthousiasme.

We bleven 2 nachten en genoten van de schone omgeving, de vogelpracht en het goede gesprek.

Vervolgens reden we na 2 dagen naar Debark, overnachtte aan de voet van het Simien mountain zodat we de volgende dag vroeg het Simien National park in konden rijden. Met een scout op de achterbank voorzien van een kalasjnikov, dit was verplicht, klimmen we naar 3300 meter hoogte en daar zien we o.a. groepen Gelada Bavianen, een apensoort (het zijn eigenlijk helemaal geen bavianen) die alleen maar in Ethiopië voorkomt en herkenbaar is aan de lange rode haarloze borst. Het zijn de zogenaamde “bloedend hart” bavianen. Deze rode borst functioneert bij zowel de mannetjes als de vrouwtjes als een soort sexbarometer. Hoe roder hoe beter. De apen leven in grote groepen en hebben een complexe sociale samenleving waarbij het vrouwtje duidelijk de baas is.

Het is fantastisch om zo dicht bij deze in het wild levende apen te kunnen komen. Ze lijken niet bang, zijn niet agressief en hebben weinig tot geen last van territoriumdrift. Het is heerlijk om even in de Mountains tot rust te komen, even geen opdringerige mensen om ons heen en de geluiden van de natuur te horen. Vele verschillende soorten vogels zitten hier. De dag is veel tekort, we hebben de wolven en de Walia Ibex nog niet gezien, maar moeten al weer terug. Dit National park leent zich ervoor om minstens 5 dagen in te verblijven, maar helaas, die tijd hebben we niet.

Gelukkig pikken we nog wel een mooie waterval mee die van 500 meter loodrecht naar beneden klettert. Wat een prachtige vergezichten en een spectaculaire tocht hebben we die dag, diepe kloven en hoge bergtoppen. We zijn erg onder de indruk van dit overweldigende landschap.

Vanuit Debark rijden we naar Gonder, een universiteitstadje in het noorden van het Tana meer. Hier beperken we ons tot het rond wandelen in de stad en genieten van een goed hotel. Dit was nodig na de extreme armoedige hotels die we daarvoor hadden gehad. In Debark sliepen we de hele nacht niet door de vechtende en blaffende  wilde honden om ons heen en de Afrikanen die voor onze deur een bbq hadden georganiseerd. Van Gonder reden we door naar Lalibella. De weg naar Lalibella was er 1 voor in een film. Links, rechts, vooruit en overal waar je keek werden we voortdurend getrakteerd op geweldige views en valleien. Het was net een natuurfilm waar we in terecht kwamen. De dag was lang, 9 uur in de auto over ongeasfalteerde wegen, maar we hebben beide nog nooit zo’n prachtig gebied gezien. Het gebied heet het Lasta gebergte.

In lalibella vindt je heel veel kerken en monasteries uit rotsen gehakt. Het is een pelgrimsoord. Door zijn elf monolithische kerken is 't hét centrum van de orthodoxe kerk. Door de aanwezigheid van talloze priesters, pelgrims en christenen in witte gewaden hangt er een religieuze sfeer in dit stadje, dat ook wel eens het achtste wereldwonder wordt genoemd. Je komt in een mystieke sfeer terecht wanneer je een bezoek brengt aan het doolhof van ondergrondse gangen met geurende wierookbranders, tromgeroffel, gezang van de kerkgangers, ratels en fluiten die weergalmen door de hoge gewelven. Op weg naar de monastery werden we uitgenodigd bij een familie om koffie te komen drinken. We belandde in hun hutje tussen de koe en het pasgeboren kalf waar we met de familie samen koffie dronken en “injerra” aten. Injerra is het nationale eten hier, gemaakt van tef.

.

Ook bevindt zich hier het “Ben Abeba restaurant”. Dit is qua architectuur en ligging waarschijnlijk het mooiste restaurant van Ethiopië. Helaas hebben we niet voldoende tijd om Axum te bezoeken. De legende gaat dat in Axum “de ark des verbonds” zich bevind. Deze ark, bekend vanuit het bijbelse verhaal (10 geboden), ligt daar verstopt en wordt al jaren, eeuwen bewaakt door hoge priesters. Niemand heeft hem ooit in werkelijkheid gezien, maar men gelooft in de mythe, en als het ergens op de wereld goed verstopt kan blijven dan is het wel in Ethiopië. Volgens verhalen zou de ware Ark van het Verbond in “de kathedraal van onze heilige Maria van Zion” gehuisvest zijn.

De laatste 2 dagen in de auto waren zwaar. Slechte wegen, temperaturen die elkaar in rap tempo afwisselde en Ton die zich niet zo fit voelde. Al met al wilde we eigenlijk veel te veel doen in de korte tijd die we hadden. Terug in Addis verbleven we nog een laatste nacht in “Wims Holland huis” en sliepen we in het bed waar Nick en Simon afgelopen zomer ook 2 nachten sliepen toen zij voor de organisatie “Edukans”, waar zij ambassadeurs van zijn, Ethiopië bezochten. Dus voor de fans……..jammer voor jullie, maar wij hebben waarschijnlijk iets unieks meegemaakt waar jullie alleen maar van kunnen dromen.

Onze tijd in Ethiopië zit er helaas op, het was veel te kort en na ruim 2 weken begonnen we net aan het land te wennen. Als we hier met onze “dromer “ waren geweest hadden we er zeker een maand voor uitgetrokken. We hebben nl nog niets van het zuiden gezien. Ondanks dat het fysiek en geestelijk 2 zware weken waren, hebben we er enorm van genoten, onze ogen uitgekeken en ook veel last gehad van de manier waarop de jeugd ongegeneerd een beroep doet op onze portemonnee. Maar ondanks dat hebben we voornamelijk een zachtaardig en bescheiden volkje gezien. En om eerlijk te zijn, we hebben vaker momenten gehad waarbij we onze hoofden afwendde om niet altijd de werkelijkheid van hun dagelijkse bestaan te hoeven zien. Het voelt en is misschien wel hypocriet, maar soms is het teveel voor ons westerlingen. Veel hebben we samen gesproken over een manier om iets positief bij te dragen aan dit land, we hebben tenslotte giften gekregen om een goede bestemming voor te zoeken. Het idee om een versleten en gehandicapt dier te vervangen voor een jong en sterk lastdier leek ons het meest concrete om te doen. Maar hoe pak je zoiets aan? Daar moet je de juiste mensen voor weten te vinden die dat op een eerlijke manier regelen. Daarvoor was de tijd voor ons hier veel te kort. Wat we in ieder geval zeker hebben bijgedragen is een investering in de plaatselijke economie. Door soms wat te kopen en weer weg te geven en overal gebruik te maken van de locale eet- en drinkgelegenheden hebben we in ieder geval ons best gedaan. Wat hadden we er graag nog minstens een week of 4 aan geplakt. Er is zo ontzettend veel te zien in Ethiopië. We hebben onze “dromer” vaak gemist, maar ook vaak tegen elkaar gezegd dat hem veel bespaard is gebleven. Je rijdt je auto totaal aan gort als je te lang in dit land rondrijdt. Rijden in Ethiopië is zoiets als een computerspelletje spelen waarbij je moet proberen door onvoorstelbaar veel obstakels heen te rijden zonder er 1 te raken. Dat is gelukt, we scoorden samen 100 punten. En wat hebben we genoten van de overweldigende mooie natuur en de verbazing waarmee mensen ons observeerden en dichtbij kwamen kijken naar onze blanke huid, die niet eens zo blank meer is. De prachtige ontmoetingen met zeer aardige Afrikanen en het inkijkje bij het Ethiopische gezin waar Ton met een 20-tal vlooienbulten het hutje verliet! De spectaculaire wandeltochten naar ongekende hoogtes met verbluffende uitzichten waar je stil van wordt. Alles wat op ons pad kwam was één groot cadeau.

Ethiopië, het is een land van uiterste. Het land ligt al 50 jaar aan het infuus van ontwikkelingshulp dat de economie lam legt, het westen heeft Ethiopië geleerd om te wachten en hun hand op te houden. En toch wensen we dat het hier zo mag blijven want het land heeft een enorme charme en ongereptheid die op geen enkele manier behouden kan blijven zodra hier “de beschaving” haar intreden zal doen.

Vanuit een broeierig Mombasa (Kenia),waar wij woensdag aanstaande onze grote vriend op gaan halen, doen wij iedereen de hartelijke groeten.

Ton en Ingrid.